Laatst zag ik, of liever hoorde ik, een computer spreken via een portofoon. Operators en monteurs kregen op die manier gesproken alarmen binnen en konden ook commando’s terug sturen naar hun procesbesturing. Het lijkt voor gebruikers van smartphones een al lang bestaande techniek, maar doordat het nu ook via portofoons kan, zal het in de procesindustrie veel meer toegepast gaan worden. Het was één van de veertien genomineerde innovaties op de WOTS-beurs in Utrecht, begin oktober.
Het is slechts één voorbeeld van de innovaties die we ieder jaar weer langs zien komen. Veel mensen worden bang van de steeds verdergaande auto-matisering en robotisering. Het feit dat we nu regelmatig robots op televisie zien, die voldoen aan het klassieke beeld van een mensachtige, vrij rondlopende pop, zal ongetwijfeld bijdragen aan hun angsten. Enkele jaren geleden nog, waren dit soort robots stuntelaars die steeds omvielen en niet wisten hoe ze om een tafel heen moesten lopen. Nu al kunnen ze vlot over een parcours met obstakels rennen, trappen op en af en zelfs salto’s maken. Het is begrijpelijk dat mensen denken dat deze robots hun werk gaan overnemen. Ze hebben immers een lichaam dat lijkt op dat van ons. Een lasrobot, zoals iedereen die al jaren kent uit de automobielindustrie, is duidelijk wat anders.
Toch bestaan de mechanisering en automatisering van menselijke arbeid al heel erg lang. In de oudheid namen os en paard al werk over van mensen. In de achttiende eeuw begon de mechanisatie van de landbouw, in de negentiende eeuw die van de industrie. Nu is de dienstensector aan de beurt. AGV’s rijden door ziekenhuizen en robots kunnen binnenkort bedden verschonen. We kunnen steeds meer werk verzetten met steeds minder mensen. De vraag is echter of dit alles erg is. Volgens mij niet. Het betekent dat we met zijn allen meer vrije tijd over houden, terwijl onze welvaart stijgt. We kunnen ons op andere zaken gaan richten. Veel mensen zijn bang dat we geen uitdagingen meer overhouden. Toch zijn die er nog genoeg. We hebben de komende eeuw bijvoorbeeld heel veel specialisten nodig, die ervoor gaan zorgen dat onze hele energievoorziening schoon en klimaatneutraal wordt. Ook hebben we mensen in de zorg nodig, die de steeds groter wordende groep ouderen gaan verzorgen. Het is op zijn minst paradoxaal te noemen dat sommige kranten of actualiteitenprogramma’s het ene moment roepen dat we met zijn allen langer door moeten werken, omdat we door de vergrijzing niet genoeg werkenden meer zouden hebben en dat ze even later beweren dat er straks voor niemand werk meer is. Elk van deze scenario’s zou uit kunnen komen, maar geen van beiden hoeft werkelijkheid te worden. Voorwaarde is wel, dat we goed nadenken over de verdeling van de welvaart die de robots en machines in de toekomst gaan voortbrengen en over de verdeling van het werk dat nodig is om onze maatschappij draaiende te houden. Als je steeds meer goederen en diensten laat voortbrengen door machines, kan die welvaart niet alleen maar terecht komen bij de eigenaren van die machines. Je krijgt dan enkele superrijken en een hele grote groep armen. Afgezien van de vraag of dit moreel rechtvaardig is, is het ook economisch waanzin. Die rijken kunnen namelijk nooit alleen al die geproduceerde goederen kopen.
