Energie
Peter Ibes
Terwijl de energietransitie eigenlijk nog echt moet beginnen, zorgt deze nu al voor grote problemen. In bijna heel Nederland zit het elektriciteitsnet ‘op slot’ doordat het stroomnet ‘vol’ zit: netcongestie. Daardoor lopen gemeenten vast bij het ontwikkelen en revitaliseren van bedrijventerreinen, en kunnen bestaande bedrijven niet uitbreiden of verduurzamen. Ook nieuwe projecten voor zonnepanelen of windmolens lopen vertraging op. Het kabinet overweegt nu zelfs noodmaatregelen waarbij bedrijven op piekmomenten hun machines moeten uitzetten.
Aanvankelijk speelde netcongestie vooral in de dunner bevolkte delen van Nederland waar sprake was van een relatief lage elektriciteitsvraag, maar waar veel zonne- of windenergiecapaciteit werd aangelegd. Intussen is netcongestie in bijna heel Nederland een probleem, zoals blijkt uit de capaciteitskaart van de netwerkbeheerders. Ter illustratie, uit voorlopige cijfers van het CBS blijkt dat in 2022 het aandeel hernieuwbare energie 15 procent van het totale energieverbruik bedroeg. Een jaar eerder was dit nog 13 procent. De opgestelde capaciteit van zonnepanelen is in deze periode met maar liefst 28 procent gestegen, naar 19 duizend MW (megawatt). De totale capaciteit van windmolens was eind 2022 bijna 9 duizend MW, 14 procent meer dan het jaar ervoor. Hoewel de netbeheerders hard werken aan het verzwaren en verbeteren van het elektriciteitsnetwerk, moeten bedrijven, bedrijventerreinen en gemeenten in de tussentijd ook stappen zetten.
Onbalans
Voor Alex de Borst, Technical Sales Manager bij MOSA Aggregaten BV is het duidelijk. “Natuurlijk zijn milieuaspecten en duurzaamheid belangrijk”, legt hij uit. “Maar waar het voor bedrijven in de procesindustrie echt om draait is leverbetrouwbaarheid, voorspelbaarheid en continuïteit. Door de toename van wind- en zonne-energie zit er een grotere onbalans qua vraag en aanbod in het elektriciteitsnet. Pieken en dalen volgen elkaar veel sneller op, wat het tijdig bijschakelen van gas, kolen of biomassacentrales lastiger maakt. En als je zonnepanelen op je bedrijf hebt geplaatst, dan wordt je betaald voor het leveren van energie. Maar wat als je door congestie niet meer kunt leveren aan het net? De kosten lopen wel door. Dan klopt het plaatje niet meer.”
“Grotere onbalans in elektriciteitsnet door toename wind- en zonne-energie”
Smart grid of energiehub?
Op verschillende plaatsen lopen er al initiatieven om bedrijven lokaal aan elkaar te koppelen en de opgewekte zonne- of windenergie te delen met andere bedrijven via een smart grid, of gezamenlijk te investeren in energieopslag en zo een energiehub op te zetten. Daar zegt hij over: “Zo’n energiehub klinkt leuk, en alle initiatieven om het net te ontlasten zijn meegenomen, maar het maakt het voor bedrijven lastig om rond te rekenen. Dat geldt ook voor een ‘smart grid’. Op de eindaansluiting heb je immers nog steeds de capaciteit nodig voor je piekbelasting. Zo is er geen fl exibiliteit en heb je ook geen inzicht, en zonder inzicht kun je niet sturen. Je weet tenslotte niet hoe de energievraag van je buren in elkaar steekt, dat kun je alleen voor je eigen bedrijf bepalen.”
“Een belangrijk hulpmiddel om netcongestie tegen te gaan is het kortstondig opslaan van energie. Je kunt dan zowel denken aan ‘time shifting’, waarbij je energie afneemt als de prijs lager is, of door ‘peak shaving’, waarbij je zelf opgeslagen energie gebruikt op een moment van piekbelasting. Dat levert op twee manieren een besparing op. Netbeheerders Enexis en Leander hanteren een lager tarief bij deelname aan een actie om piekbelasting tegen te gaan, terwijl daarnaast een kleinere aansluiting al voldoet als de piekbelasting gereduceerd kan worden. Dat betekent niet alleen lagere energie- en aansluitkosten, maar de kans om überhaupt een aansluiting te krijgen wordt ook groter.”
BESS
Sommige bedrijven kiezen voor het opslaan van energie met een vliegwiel, maar volgens Alex de Borst is een Battery Energy Storage System (BESS) een betere oplossing. Je slaat immers elektrische energie gelijk op zonder het eerst om te zetten in kinetische energie. Bedrijven kunnen een BESS aansluiten op de hoofdaansluiting, maar soms is het juist slimmer om dat als lokale buffer te doen bij een onderdeel of onderdelen van het productieproces waar vaak sprake is van piekbelasting. “De keuze voor welke oplossing het beste bij je bedrijf past staat of valt met een goed inzicht in het energieverbruik.”
Noodstroomvoorziening
“We zijn in Nederland echt verwend met de hoge betrouwbaarheid van het stroomnet,” gaat hij verder. “Maar door de energietransitie neemt de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet toe terwijl de betrouwbaarheid onder druk staat. Ons elektriciteitsnet is steeds meer gekoppeld aan dat van andere landen. Op het moment dat er ergens een grote storing plaatsvindt, heeft dat effect op het hele Europese net. Het kan maar zo zijn dat we hier ook situaties krijgen als in sommige Aziatische landen, waar soms meerdere keren per dag er enige tijd geen elektriciteit is. Dan is het goed om te weten dat een goed ontworpen BESS ook gebruikt kan worden als noodstroomvoorziening.”
“Nederland is verwend met hoge betrouwbaarheid van stroomnet”
“Het is echt belangrijk dat bedrijven zich goed laten adviseren voordat ze een keus maken voor een energieopslagsysteem. Door de hype van energieopslagsystemen zijn er momenteel veel partijen actief die alleen maar geïnteresseerd zijn in verkopen. Waar het bij deze cowboys aan ontbreekt is technisch inzicht in processen en het kunnen geven van echt energieadvies. Alles begint met het inzichtelijk krijgen van het energieverbruik, op elk moment van de dag en voor elk onderdeel van het productieproces. Door een goede analyse van het verbruik en slim combineren van processen, kan je uitrekenen wat de benodigde batterijcapaciteit is om de netaansluiting optimaal te gebruiken. Een BESS is niet goedkoop. Voor een installlatie met een capaciteit van 1 MWh moet je al snel rekenen op ruim € 350.000. Daar komen nog de aansluitkosten, bekabeling en omgevingsinrichting bij. Maar wat is belangrijker? Een snelle ROI of een stuk zekerheid voor je bedrijfs- en procescontinuïteit?”
Over MOSA Aggregaten BV
MOSA Aggregaten BV in Oud Gastel is van huis uit bezig met energiesystemen, mobiele generatoren en lasaggregaten. Zo is het bedrijf de importeur voor de Benelux van MOSA, één van de grootste onafhankelijke Europese fabrikanten van las- en stroomaggregaten, en onderdeel van de Italiaanse BCS Groep. De laatste jaren is MOSA Aggregaten zich steeds meer gaan richten op energieopslagsystemen. Het bedrijf levert zowel vaste installaties als mobiele systemen voor de bouw en industrieel onderhoud tot 16 MWh.
www.mosa-aggregaten.nl
“Het elektriciteitsnet is oorspronkelijk opgezet met een voorspelbare vraag en aanbod van elektrische energie in gedachten”, zegt Gery Bonduelle, EVP Sales bij FREYR Battery. “Door hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind in de mix op te nemen, is de complexiteit enorm toegenomen. Hoewel netbeheerders grote hoeveelheden historische weergegevens gebruiken om een zekere mate van voorspelbaarheid te krijgen, zullen er altijd variaties zijn in de hoeveelheid opgewekte energie. Bij FREYR zijn we ervan overtuigd dat de enige manier om dit uit te balanceren is om energieopslag in het proces op te nemen.”
Last van EU-regelgeving
“Op dit moment worden netbeheerders belemmerd door EU-regelgeving die bepaalt dat ze geen energieopslagfaciliteiten mogen bezitten of exploiteren, omdat ze dan zouden worden gezien als gelijktijdige energieleveranciers. Maar zoals wij het zien, is energieopwekking niet hetzelfde als het tijdelijk opslaan van energie voordat je deze weer vrijgeeft. Toen de regelgeving werd besproken om de interne energiemarkt vrij te maken, was de situatie natuurlijk heel anders. Er zijn oplossingen voorhanden, maar dat heeft veel te maken met de juridische definitie. Andere landen, met name Italië, hebben ervoor gekozen om een “capaciteitsmarkt” op te zetten, waarbij onafhankelijke bedrijven optreden als dienstverleners voor de netbeheerders, om het gat van de energieopslag te dichten. En, wat belangrijk is, Italië heeft gezorgd voor de nodige fondsen voor energieopslagsystemen, gebaseerd op voorspellingen 4 tot 5 jaar in de toekomst.”
Bewezen track record
“Een van de belangrijkste oplossingen om netcongesties te bestrijden en de betrouwbaarheid van de energievoorziening te garanderen, is grootschalige energieopslag met batterijen. De technologie is er al en heeft een bewezen track record,” voegt Gery Bonduelle toe. “In de VS zijn er verschillende voorbeelden van grote installaties die zijn aangesloten op het elektriciteitsnet, voornamelijk op industrieterreinen. Het lijken misschien ladingen zeecontainers op een parkeerplaats, maar accu’s hebben de hoogste energiedichtheid van alle oplossingen voor energieopslag. Deze vormen dan een nuttige buffer voor industriële bedrijven die grote hoeveelheden elektrische energie opwekken en gebruiken.”
Over FREYR Battery
FREYR is beursgenoteerd aan de New York Stock Exchange en heeft als missie groene accucellen te produceren om de decarbonisatie van energieen transportsystemen wereldwijd te versnellen. Voortbouwend op een geavanceerde productieproces, is FREYR begonnen met de constructie van één van de eerste geplande fabrieken in Mo i Rana, Noorwegen voor de productie van kobalt-vrije accucellen. Daarnaast bekijkt het bedrijf de mogelijkheden van grootschalige industriële productie in de Verenigde Staten. De productiefaciliteiten zijn strategisch gelegen in Europa en Noord-Amerika. Zo kan het bedrijf de CO2-voetafdruk verder verkleinen en gebruikmaken van waterkracht om de fabriek van energie te voorzien. Hoewel sommige grondstoffen nog steeds uit Azië komen, wil FREYR deze in de nabije toekomst ook uit de regio betrekken.
www.freyrbattery.com
