Automatisering heeft ons de afgelopen decennia veel gebracht: industriële automatisering nam veel repeterende werkzaamheden van ons over en ook wordt fysiek zwaar, gevaarlijk of vies werk steeds vaker door robots gedaan.
Ik denk daarmee dat automatisering een goed antwoord is op de krapte op de arbeidsmarkt. Waar ik wel een beetje huiverig voor ben, is de gedachte dat automatisering de mens geheel zou kunnen vervangen. Wat mij betreft kan automatisering nooit een doel op zich zijn, maar dient het ‘slechts’ ter ondersteuning van het menselijke kapitaal.
Het klinkt misschien tegenstrijdig: maar automatisering is mensenwerk. De mogelijkheden voor automatisering zijn bijna eindeloos, maar het is wel de mens die zorgt voor het programmeren en inrichten. Wanneer je een productielijn gaat automatiseren, is het dan ook van belang dat de machinebouwer daar de mensen op de werkvloer nauw bij betrekt. Natuurlijk denk je er dan samen over na wat de automatisering van een proces moet brengen. Waar lopen de werknemers tegen aan, wat kan volgens hen efficiënter, nauwkeuriger of veiliger dankzij automatisering, hoe kan automatisering zwaar werk verlichten? Wanneer je de werknemers nauw bij de engineering betrekt, ontstaat er draagvlak, zien zij de meerwaarde en zullen zij de geautomatiseerde productielijn ook daadwerkelijk zo gaan gebruiken zoals deze bedoeld is.
Het is wel de mens die zorgt voor het programmeren en inrichten
Dat is ook de reden dat gebruiksvriendelijkheid bij engineering hoog op de agenda moet staan. Je kunt namelijk van alles automatiseren, maar dat gaat helaas niet op voor gedrag. Met andere woorden, je kunt het qua automatisering nog zo goed voor elkaar hebben, als mensen er op een verkeerde manier mee omgaan, dan kan het flink misgaan. Helaas gebeuren er nog te vaak bedrijfsongevallen of calamiteiten, omdat mensen de veiligheidsinstructies of procedures niet opvolgen. Misschien omdat ze niet goed genoeg weten hoe het werkt, een druk op de productie voelen en daarom een bepaalde procedure omzeilen omdat dat net even sneller gaat. Of erger nog: een in de machine ingebouwde beveiliging verwijderen omdat ze daar last van hebben. Dit mag natuurlijk nooit gebeuren. Hoewel gedrag niet te automatiseren is, kan veiligheidsbewustzijn natuurlijk wel aangeleerd en vergroot worden. Veiligheidscultuur is daar een onderdeel van: voelen mensen zich veilig genoeg om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag, durven ze onveilige situaties of het niet goed werken van de ICT-systemen te melden? Het woord procedure is inmiddels al een paar keer gevallen. Als het gaat om het beheren van procedures en managementsystemen en het bewaken van de bijbehorende acties, is automatisering zeker ondersteunend. Door software te gebruiken voor het bijhouden van onderhoudslogboeken, compliance aan wet- en regelgeving of het verbeteren van processen, is vaak een flinke efficiencyslag te maken. Hier zijn gelukkig ook veel mooie praktijkvoorbeelden van. Denk aan het geautomatiseerd koppelen van de fysieke belasting – zoals trillingen of geluid – die het gebruik van een machine met zich meebrengt, aan meldingen die door operators worden gedaan. Hierdoor worden oorzaak en gevolg inzichtelijk, kunnen klachten eerder voorkomen worden en ontstaat er een beeld van kosten en baten die gemoeid zijn met het doorvoeren van verbeteringen op het vlak van arbeidsomstandigheden. Ook hier moet een goede toetsing door mensen uiteraard niet vergeten worden. Zo kun je gezamenlijk kiezen voor een automatiseringssysteem dat past bij het bedrijf en de werkzaamheden.
Kortom: automatiseren – ja, maar altijd als ondersteunende factor en nooit zonder de mens te betrekken bij de ontwikkeling en de toepassing!
