Wat veiligheid betreft zijn bij bedrijven veel zaken tot in de puntjes geregeld: er is een geoliede BHV-organisatie die de vaardigheden goed op peil houdt, er is een bedrijfsnoodplan en een ontruimingsplan. Er zijn protocollen opgesteld, waarin is vastgelegd hoe je moet handelen bij noodsituaties. Bedrijven die risicovolle activiteiten uitvoeren, moeten verplicht verschillende noodscenario’s uitwerken. Alles om voorbereid te zijn op de meest uiteenlopende noodsituaties en calamiteiten.
Tot zover de ‘papieren’ kant van het verhaal. Natuurlijk zijn scenario’s, protocollen en de praktische BHV- en ontruimingsoefeningen een must. Maar je kunt nog zoveel vastleggen en oefenen, het is uiteindelijk de veiligheidscultuur en daarmee de mens die het verschil maakt. Als er werkelijk iets aan de hand is, is er geen tijd voor uitgebreid overleg. Je moet in korte tijd en onder moeilijke omstandigheden een overvloed aan informatie verwerken en knopen snel door kunnen hakken. Waarbij je er soms achter komt dat geen enkel protocol of scenario voorziet in de situatie waar je je op dat moment in bevindt. Hoe mensen reageren, in normale situaties maar ook onder stress, heeft alles te maken met persoonlijke eigenschappen. Door die te kennen en te onderkennen – van je zelf maar ook van je teamleden – kun je daar gebruik van maken. Lumina Spark is een van de methodes om persoonlijk eigenschappen in beeld te brengen. Dit gaat uit van 24 eigenschappen, de je uiteindelijk onder de kleuren blauw, geel, groen en rood kunt scharen.
Even kort door de bocht: mensen met blauwe eigenschappen zijn overwegend feitelijk, analytisch, rationeel, kunnen goed uit de voeten met systemen en protocollen, houden niet van plotselinge veranderingen. Mensen met gele eigenschappen zijn vaak creatief, vernieuwend, flexibel, houden van verandering en dynamiek. Hebben wel weer meer moeite met protocollen. Mensen met groene eigenschappen redeneren meer vanuit het gevoel van andere mensen, kunnen goed luisteren en verbindingen leggen. Mensen met rode eigenschappen zijn tenslotte resultaatgericht. Protocollen zijn prima, mits ze effectief en werkbaar zijn.
Projecteer je dit op een BHV- of crisisteam, dan begrijp je al snel dat je alle kleuren en dus eigenschappen binnen het team nodig hebt. Het hoofd koel houden en handelen zoals in het plan staat? Dan heb je iemand met blauwe eigenschappen hard nodig. Biedt het protocol geen houvast, dan kan de persoon met gele eigenschappen snel schakelen. Het teamlid met rode eigenschappen werkt effectief en denkt aan de toekomst: hoe kan de fabriek weer snel draaien na de calamiteit? Terwijl ‘groen’ in de gaten houdt of alle mensen goed geïnformeerd en betrokken zijn. Zo heeft ieder zijn of haar onmisbare rol.
“Op elkaar kunnen vertrouwen is een belangrijk fundament van een goede veiligheidscultuur”
Lastig is dat mensen vaak anders reageren op het moment dat ze onder druk staan. Vrijwel iedereen heeft ‘overbelaste eigenschappen’; lastig voor je zelf maar ook je teamleden. Voorbeelden zijn dichtslaan, chaotisch worden, ruzie zoeken of starheid. De wetenschappers achter Lumina Spark hebben dat niet effectieve gedrag meetbaar weten te maken. Doordat je leert de overbelaste eigenschappen te herkennen, kun je ze aanpakken of er in elk geval rekening mee houden in stressvolle situaties.
Als het om veiligheid gaat, kijk dan eens verder dan alleen de praktische zaken. Ga met elkaar aan de slag, leer ook de diepere laag van je teamleden kennen. Op elkaar kunnen vertrouwen is een belangrijk fundament van een goede veiligheidscultuur!
